Πώς ορίζεται ένα μουσείο;


Το μουσείο, ως κατεξοχήν µέσο διαφύλαξης και προβολής της παγκόσμιας πολιτισµικής κληρονοµιάς, είναι ο χώρος όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να µελετήσει το παρελθόν και το παρόν, να ψυχαγωγηθεί, να εµπλουτίσει τις γνώσεις του και να προβληµατιστεί. Η ίδια η λέξη μουσείο δηλώνει την προέλευσή της από τις Μούσες, αρχαίες ελληνικές θεότητες, προστάτιδες των Τεχνών και των Γραµµάτων, κόρες του ∆ία και της Μνηµοσύνης. Η αρχαία έννοια της λέξης παραπέµπει στο ναό που είναι αφιερωµένος στις Μούσες. Από το τέµενος των Μουσών η εξέλιξη του μουσείου είναι διαρκής και συναντάται σε όλες τις περιόδου της ιστορίας.  Στην κοινωνία που ζούμε το μουσείο έχει μπει στην πολιτιστική μας ζωή σε τέτοιο βαθμό που σπάνια αναρωτιόμαστε για το πότε προσδιορίσθηκε ως οργανισμός. Άλλωστε  οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν τα μουσεία ως µη προσιτούς χώρους, οι οποίοι απευθύνονται σε ένα συγκεκριμένο και εκλεκτό κοινό και αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που δεν προβληματίζονται να ορίσουν με σαφήνεια το περιεχόμενο του. Η προσπάθεια εύρεσης ενός ορισμού, ο οποίος θα κάλυπτε τα μεγάλα παραδοσιακά μουσεία τέχνης και αρχαιολογίας, όπως το Λούβρο καθώς και  τα μικρά λαογραφικά μουσεία, όπως στις Μηλιές Πηλίου, αλλά και τα μουσεία τεχνολογίας, επιστήμης, σχεδίου και ιστορίας, όπως το Powerhouse στο Σύδνεϋ, καθώς και το Μουσείο Σοκολάτας στον Άγιο Στέφανο του Καναδά, δεν αποτέλεσε καθόλου εύκολο επίτευγμα.

Η πρώτη προσπάθεια  έγινε από  το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM), που  συστήθηκε το 1946 από την UNESCO και  διαθέτει εθνικές επιτροπές σε πάνω από εκατό κράτη. Το ICOM, λοιπόν,  είναι το  όργανο το οποίο ασχολείται με όλες τις λειτουργίες των μουσείων, τη μελέτη τους παγκοσμίως και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ύστερα από πολυετείς συζητήσεις, διαμάχες και διεθνή συνέδρια, το ICOM  κατέληξε στον εξής ορισμό του μουσείου: 

«Οργανισμός μόνιμος, χωρίς κερδοσκοπικό χαρακτήρα, υποταγμένος στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της και ανοικτός στο κοινό, ο οποίος αποκτά, συντηρεί, μελετά, κοινοποιεί και εκθέτει υλικές μαρτυρίες του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία». 

Ο ορισμός αυτός διατυπώνει με σαφήνεια τα χαρακτηριστικά που πρέπει να διέπουν τη λειτουργία του μουσείου ως οργανισμού, καθώς και τις λειτουργίες  και τους σκοπούς που πρέπει αυτό να επιτελεί. Τα μουσεία ως οργανισμοί είναι εύλογο πως διαθέτουν το χαρακτήρα της μονιμότητας και της σταθερότητας που εξασφαλίζει τη λειτουργία της συλλογής αντικειμένων που φιλοξενούν και την προστασία της. Ο κοινωνικός του ρόλος υποδεικνύει πως θα πρέπει να έχει μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και να είναι προσβάσιμο σε όλους. Ο ορισμός του μουσείου από το ICOM είναι σε μεγάλο βαθμό αποδεκτός και από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού, καθώς ο ορισμός που έχει διατυπωθεί για το μουσείο από το Υπουργείο είναι ο εξής: "Μουσείο ορίζεται η υπηρεσία ή ο οργανισμός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με ή χωρίς ίδια νομική προσωπικότητα που αποκτά, δέχεται, φυλάσσει, συντηρεί, καταγράφει, τεκμηριώνει, ερευνά, ερμηνεύει και κυρίως εκθέτει και προβάλλει στο κοινό συλλογές αρχαιολογικών, καλλιτεχνικών, εθνολογικών ή άλλων υλικών μαρτυριών του ανθρώπου και του περιβάλλοντος του, με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Ως μουσεία μπορούν να θεωρηθούν, επίσης, υπηρεσίες ή οργανισμοί που έχουν παρεμφερείς σκοπούς και λειτουργίες, όπως τα μουσεία ανοιχτού χώρου".


Ωστόσο, αν και ο παραπάνω ορισμός έχει γίνει αποδεκτός από πολλά κράτη παγκοσμίως, σε ορισμένες χώρες, οι εθνικοί τους οργανισμοί έχουν προτείνει δικούς τους ορισμούς. Στο συνέδριο του 1984 η Ένωση Μουσείων της Βρετανίας ενέκρινε τον ακόλουθο ορισμό: 


«το μουσείο είναι ένας οργανισμός που συλλέγει, τεκμηριώνει, διαφυλάσσει, εκθέτει και ερμηνεύει υλικές μαρτυρίες και σχετικές πληροφορίες για το δημόσιο όφελος».


Η έννοια «συλλέγει» περιλαμβάνει όλες τις μορφές απόκτησης συλλογών, περιλαμβάνοντας έτσι στην έννοια του μουσείου όλα τα διαφορετικά είδη συλλογών. Με λίγα λόγια, καλύπτει τόσο τα παραδοσιακά όσο και τα σύγχρονα Μουσεία. Η λέξη «τεκμηριώνει» τονίζει την ανάγκη διατήρησης αρχείου στο οποίο θα περιγράφονται αναλυτικά τα αντικείμενα της συλλογής, αλλά και κάθε εργασία συντήρησης τους. Η έννοια «διαφυλάσσει» περιλαμβάνει όλους τους τομείς της συντήρησης και ασφάλειας. O όρος «εκθέτει» επιβεβαιώνει την προσδοκία των επισκεπτών ότι θα μπορούν να δουν τουλάχιστον ένα αντιπροσωπευτικό μέρος από τα αντικείμενα των συλλογών. Η λέξη «ερμηνεύει» θεωρείται ότι καλύπτει τα διαφορετικά πεδία της έκθεσης, εκπαίδευσης, έρευνας και δημοσίευσης. Ό όρος «Υλικές» δηλώνει κάτι απτό, ενώ με  έννοια «μαρτυρίες» εγγυάται την αυθεντικότητά τους ως τα «πραγματικά αντικείμενα». O όρος  «σχετικές πληροφορίες» αντιπροσωπεύει τη γνώση, η οποία είναι η ειδοποιός διαφορά ώστε το μουσείο να μην εκθέτει απλώς αξιοπερίεργα αντικείμενα, και επίσης περιλαμβάνει όλα τα αρχεία που σχετίζονται με την προηγούμενη ιστορία, απόκτηση και μετέπειτα χρήση των αντικειμένων. Η φράση «για το δημόσιο όφελος» είναι συνειδητά ανοιχτή και έχει στόχο να μεταφέρει το πρόσφατο ρεύμα μέσα στο επάγγελμα, αλλά και πέρα από αυτό: ότι τα μουσεία είναι υπηρέτες της κοινωνίας.
Ύστερα από 14 χρόνια ο ορισμός αναδιαμορφώθηκε ως εξής: «τα μουσεία επιτρέπουν στους ανθρώπους να εξερευνούν συλλογές για έμπνευση, μάθηση και ψυχαγωγία. Κάνουν προσιτά αντικείμενα και δείγματα του φυσικού κόσμου τα οποία διαφυλάσσουν για την κοινωνία». 

Αντίστοιχα η Αμερικανική Ένωση Μουσείων ορίζει το μουσείο ως «ένας οργανωμένος και μη κερδοσκοπικός οργανισμός με στόχο κατ' ουσία εκπαιδευτικό ή αισθητικό, με επαγγελματικό προσωπικό που κατέχει και χρησιμοποιεί απτά αντικείμενα, τα οποία επιμελείται και εκθέτει στο κοινό με κάποιο τακτό πρόγραμμα». Το κοινό στοιχείο που παρατηρείται με τον ορισμό του ICOM, αποτελεί η έμφαση στον μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Τονίζει ωστόσο τον επαγγελματικό και οργανωμένο χαρακτήρα των μουσείων με το απαιτούμενο ειδικό προσωπικό και ένα τακτό πρόγραμμα. Ο αμερικανικός ορισμός αντιτάσσεται στην άποψη πολλών εργαζομένων σε μουσεία, ότι τα μουσεία υπάρχουν για αισθητική απόλαυση και ανάπτυξη φαντασίας και προβάλλει τον αισθητικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα του μουσείου και την απόκτηση γνώσεων κατά την επίσκεψη.


Ωστόσο, απ’ την άλλη πλευρά υπήρξε και μια καλλιτεχνική ομάδα, οι λεγόμενοι φουτουριστές, η οποία αρνιόταν να συνδέσει το μουσείο με οποιαδήποτε θετική επίδραση. Χαρακτηριστικά ο Φίλιππο Τομάζο Μαρινέτι, αρχηγός του Φουτουρισμού, αποκάλεσε τα «μουσεία ως νεκροταφεία», επιδιώκοντας να προβάλλει τον πολύ παραδοσιακό ρόλο του μουσείου, ως «θησαυροφύλακα αντικειμένων και καλλιτεχνημάτων» Μουσεία, νεκροταφεία! Πραγματικά ταυτόσημα στη φαύλη μείξη χωρίς διακρίσεις τόσων πολλών αντικειμένων άγνωστων μεταξύ τους. Δημόσια κοιμητήρια, όπου κανείς βυθίζεται μονίμως σε ύπνο δίπλα σε μισητά και άγνωστα όντα. Αμοιβαία αγριότητα ζωγράφων και γλυπτών που δολοφονούν ο ένας τον άλλο με χτυπήματα φόρμας και χρώματος στο ίδιο μουσείο (Οικονόμου, 2003, σελ. 21-22). Οι φουτουριστές οραματίζονταν μια νέα δυναμική εποχή, αποκομμένη από τους δεσμούς του παρελθόντος, υποστηρίζοντας την κίνηση, την αλλαγή, την μηχανή και γι’ αυτό ο παραδοσιακός και συντηρητικός χαρακτήρας του μουσείο εναντιωνόταν στο όραμά τους. 


Ανεξάρτητα από τους ορισμούς που έχουν δοθεί στην έννοια του μουσείου, το βασικό προνόμιο αποτελεί το ότι είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ο οποίος προσφέρει απτή και άμεση γνώση, μέσω των αισθήσεων. Το μουσείο δεν παραμένει αναλλοίωτο, από τη στιγμή, μάλιστα, που η κοινωνία γύρω του μεταλλάσσεται. Οι ορισμοί του αντανακλούν τις κοινωνικές, επιστημονικές, οικονομικές και ιδεολογικές αλλαγές που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουν το μουσείο οι άνθρωποι μέσα και γύρω από αυτό. Εντέλει δεν είναι απαραίτητο, και όπως είναι ήδη εμφανές από την εξέταση των παραπάνω ορισμών ούτε και εφικτό, να καταλήξουμε στον καθολικό και γενικώς αποδεκτό ορισμό του μουσείου. Η ανάλυση όμως των διαφορετικών ορισμών, του τι περιλαμβάνουν και του τι αποσιωπούν, δείχνει πώς αυτοί αλλάζουν με τις διαφορετικές κοινωνικές και πολιτικές συγκυρίες. 
Άντζελα Γεωργοτά

Comments

  1. Casinos Near Mohegan Sun, Uncasville, Connecticut
    Where to 춘천 출장마사지 Find Casinos Near Mohegan Sun, Uncasville, 광주광역 출장마사지 CT 충청북도 출장마사지 - Find Casinos Near Mohegan Sun 여주 출장샵 in 인천광역 출장안마 Uncasville, Connecticut with MapYR's real-time reviews,

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular posts from this blog

Ανακοίνωση αποτελεσμάτων αρχαιρεσιών

Εκλογές ΣΑΑΒΜΙΠ: υποψηφιότητες-διαδικασία